YENİDOĞAN:
Yenidoğan (bebek) algılar, işitir, görür, koku alır, acı
duyar, etrafına bakabilir. Dokunulduğunda ya da yeri ve/veya pozisyonu
değiştirildiğinde fark edebilir. Otomatik birkaç refleks ile dünyaya gelirler.
Yakalama, emme, yutkunma, beden duruşundaki temel refleksler onlara ilk
günlerinde yardımcı olur. Birkaç haftalık bebeğin gürültü çıkarma, tırmalama,
tekmeleme, sallanma, sıçrama gibi temel hareketleri de vardır.
Yenidoğan yaklaşık 25 cm uzaklıktaki parlak nesnelere
duyarlıdır, görüşü zayıftır ama kendilerine yaklaştırılan nesneleri rahatça
görebilirler. Bebekler doğduklarında duyma becerileri görme becerilerinden çok
daha gelişmiştir. İşitme anne karnında başlamaktadır; o yüzden daha birkaç
günlük bebek bile annesinin sesine diğer seslerden daha fazla duyarlı olduğunu
gösteren işaretler verir. Yenidoğan 4 ayrı tat çeşidini kolaylıkla fark ve
ayırt eder (acı, ekşi, tatlı, tuzlu). Tatlı sıvıları, diğer tatlara ya da
belirsiz tatlara tercih eder. Birkaç haftalık bir bebek annesinin kokusunu
diğer kokulardan çok net bir şekilde ayırt eder. Bebeklerin ilk sosyal
davranışı annelerine olan bağlılıkları olarak kabul edilir. Dokunmanın vereceği
rahatlık hissi anneye bağlılığın ilk nedeni sayılır. Sosyal becerileri sınırlı
olsa da yeni doğmuş bir bebek, ağlayarak ihtiyaçlarını giderebilir. Ağlarken ve
mırıldanırken konuşma için temel çalışmaları başlatmış bulunmaktadır. Nefesini
kontrol etme, ses çıkarırken dudak, dil, çene kaslarının çalıştırılması ile dil
becerisi için hazırlık yapmış olur. Öğrenme ise yenidoğanda doğum anından
itibaren başlamış bulunmaktadır. Ağız, dokunma, koku alma vb. yoluyla elde
ettiği duyumlar arttıkça bebek dünyaya dair daha çok veri sahibi olur ve
öğrenme her an devam eder.
3 AYLIK BEBEKLERİN
GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ:
Bebek 3 aylık olduğunda artık onunla konuşan yakınındaki
kişiye doğru başını çevirebilir, bacaklarının tüm gücüyle tekme atabilir,
boynunu dik tutabilir. Onda çağrışım yapan belli sesleri dikkatle dinler,
gülümsemeye başlamıştır, “cıvıldama” adı verilen mutluluk ve haz anlamı taşıyan
sesler çıkarır, hareketleri daha düzenli hale gelmiştir. Görme becerisi artmıştır, yüzlere odaklanır, yakınındakileri
daha net görür. Artık nesnelerin konumundan çok ne olduklarıyla ilgilenme
evresine girmiştir. O yüzden 3 aylık bebeklerde, dikkatli hatta kaş çatarak
bakma görülür. Ani ve yüksek seslerden hala ürkmektedir. Sesin geldiği kaynağa
doğru başını çevirebilir. Düzenli/ritmik ses duyduğunda sessizleşir ve sesi
dinler. Annenin kokusundan ya da sesinden onun yaklaştığını fark eder ve
sessizleşir ya da heyecanlanır ve coşku tepkileri verir. Diğer seslerdeki
duyguları anlamaya başlar. Ses öfkeli ise ağlayarak tepki verir, ses yumuşak ve
sevgi dolu ise gülümser. Bu evrede (ilk aydan 4. aya kadar olan sürede) bebek
bir rastlantı eseri başarıya ulaştığı davranışı tekrarlamaya meyillidir.
Öğrenmenin ilk göstergesi olan “ilk devresel tepkiler” görülür.
6 AYLIK BEBEKLERİN
GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ:
6 aylık olduklarında, bebekler, bedensel gelişimin hayli
hızlı olduğu bir döneme girmiştir. Artık destekle de olsa oturabilir, ellerini
anlamlı şekilde hareket ettirebilir, ayaklarını elleriyle kavrar, kucağa
alınmak istediğini kollarını yukarı kaldırarak belli eder, ayakta tutulduğunda
yere çok belirgin olmasa da basar. Adıyla seslenildiğinde onun kendisi olduğunu
bilir, aynadaki görüntüsüne gülümser. Tükenmeyen merak ve öğrenme güdüsü ile sesleri ve ilgisini
çeken nesneleri ilgiyle takip eder. Sesleri yüzlerle eşleştirebilir. Ağlamaya
ek olarak bağırma davranışı gelişir. Kıkırdama gülmesi ve sıkılma bağırması bu
dönemde oluşur. Herşeyin ağza götürüldüğü bir dönemdir. Cisimleri ağız yoluyla
öğrenme amaçtır (oral dönem). Sevdiği ve sevmediği tatları ayırt edebilir.
Heceleyerek ya da ses yinelemesi yaparak dil gelişimin basamaklarını tırmanır.
9 AYLIK BEBEKLERİN GELİŞİMSEL
ÖZELLİKLERİ:
9 aya geldiklerinde bebekler,
desteksiz 10-15 dakika oturabilmekte, dengeli şekilde öne eğilebilmekte, tüm
bedenini etkin bir biçimde hareket ettirebilmekte, elleriyle kavrayabilmekte,
sürünerek, yuvarlanarak ya da kıvrılarak ilerleyebilmekte, emeklemekte, bir
yere tutunarak bir süre ayakta durabilmekte, ayakta tutulduğunda ise bir
ayağını öbürünün önüne atarak anlamlı yürüme davranışı göstermektedir. Artık
kendi isimlerini bilmekte ve onlara “hayır” dendiğinde bunu anlayabilmektedirler.
Espri anlayışı gelişmiştir, yetişkinleri güldürmeyi sever, onlara başını
yaslayarak ya da yüzünü bastırarak sevgi ifadelerinde bulunur. İstemediği bir
şey olduğunda sinirlenir ve bunu belli eder. Tanıdık oyunları ve şarkıları fark
eder ve tepki verir.
Kendisine uzatılan nesneleri
algılar, tanır ve harekete geçer. Herşeyle görsel, işitsel ve ilgisel olarak
büyük bir dikkatle uğraşır. Pek çok şey ilgisini çeker. Her şekilde yeni
nesneleri deneyimlemek ister. Oral dönem devam etmekte olduğu için pek çok şeyin
tadına bakmaya devam eder. Keşfetmek bu dönemin en belirgin özelliğidir.
Bağımsızlığın ortaya çıkmaya başladığı bir dönemdir. Yabancılara karşı bir
tedirginlik ortaya çıkarken anneden ayrılma endişesinin de oluştuğu
gözlemlenir. İkili heceleme ve ritmik ses çıkarma görülür, konuşma becerisi
günbegün gelişmektedir. Nesnenin sürekliliğini anlama geliştiği için saklanan
nesneleri arar, bu da zekâlı davranışların ilk örüntüsünü oluşturur. Amaçlı
eylemler bu dönemde görülmeye başlar.
12 AYLIK BEBEKLERİN
GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ:
1 yaşını doldurduğunda bebekler, doğdukları günden itibaren
büyük bir gelişme göstermiş olurlar. Çok daha fazla hareket eder, iletişim,
anlama ve kavrama becerilerinde önemli gelişmeler görülür. Söyleyebildiğinden
çok daha fazlasını anlar, birkaç kelime söyleyebilir, duygularını ifade
edebileceği yolları keşfetmiş durumdadır, yürüme başlamıştır, küçük nesneleri
tutabilir, az bir destekle bardaktan içebilir, fırlatma, itme, çekme
hareketlerini yapabilir, artık uzun süreli oturabilmektedir, işaret edebilir,
basit sorulara işaret yoluyla yanıt verebilir, aile bireylerinin davranışlarını
taklit edebilir. Birey olarak varlığının farkına vardığı önemli bir evrededir.
Keşfetmeye bağlı ve paralel olarak bağımsızlığının artacağı bu dönem her türlü,
bilişsel, davranışsal, iletişimsel becerilerinin ve gelişiminin
desteklenebileceği bir süreçtir.
Duyma ve görme becerileri artık iyice gelişmiştir, istenilen
nesneleri uzatabilecek algılama ve beceriye sahiptir, konuşma isteği hayli
artmıştır, pek çok ses çıkartır, sesini yükseltip alçaltarak biriyle konuşur
gibi anlamsız seslere sahiptir. Oral dönemden çıkmaya başladığı için artık
nesneleri daha az ağzına götürür. Zihinsel becerileri gelişmiş; şekilleri uygun
kalıplara koyabilmekte, legoları dizebilmekte, kuleler yapabilmekte, nesneleri
birbirinin içine koyabilmekte, eşyaları döndürebilmektedir. İletişim becerileri
de artan çocuk sosyalleşmekten, kalabalıkta bulunmaktan hoşlanır, sesleri
dinler, sessizlikte ses çıkarır. “Hayır” dendiğinde davranışından
vazgeçebilmektedir. Yabancılara karşı korku gelişebilir. “Bağlantı nesnesi” de
denilen rahatlatıcı bir objeyi seçip yanında bulundurma davranışı gösterebilir.
Kendi kendine yemek yeme davranışı, denemeleri sergileyebilir. 1 yaş çocuğu
neredeyse herşeyi deneme yanılma yolu ile deneyimler. Bu tutum ve sonuçları da
öğrenme sürecini aktif olarak devam ettirir.
18 AYLIK BEBEKLERİN
GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ:
18 aylık olan bebek, çocukluk evresine girmeye
hazırlanmıştır. Oyunları anlamlı hale gelir, taklitleri daha kişisel hale
dönüşmüştür, ileri düşünmeye ve planlar yapmaya başlamıştır. Kalemle kâğıda
çizme davranışı görülür, basit isteklerini ifade edebilir hale gelmiştir, net
bir biçimde yürür, kısa süreli koşmalar başlamıştır. Büyük nesneleri yerde
olmak kaydıyla itip çekebilir, tırmanma davranışı görülür, destekle merdiven
çıkıp inebilir, çömelebilir ve yeniden ayağa kalkabilir. 3 parmak kavrayışıyla
nesneleri rahatlıkla tutar. Seçtiği tek elini daha sık kullanmaya başlar,
özellikle kalem tutma ile bu belirginleşir. Kaşığı tutar ve dökmeden ağzına
götürebilir. Artık nesneleri ağzına götürmez. Odada birisi daha varken kendi
kendine oynayabilir.
Sözcük sayısı 3 ile 30 arasında değişebilir. Basit
cümlelere, emir ve ricalara uyar ve anlar. Şarkılardan hoşlanır ve söylemeye
çalışır. Düşünme becerilerinin geliştiği gözlemlenir, gün içindeki aktiviteleri
kendi kendine sergiler, daha kontrollü hareketlerde bulunur.
2 YAŞA YAKLAŞIRKEN:
Çocukluğa doğru yaklaşırken, 18. aydan sonra bağımlılık ve
karşı koyma arasında gidip gelir ve bu konuda dengesiz davranışlarda bulunur.
Çocuk, çoğu zaman kuralları uymayı reddetmeye ya da ebeveyni durdurmaya ya da
ebeveyne vurmaya başlayabilir. Akran iletişimi artmış olsa da bencilce
davranışları oyun arkadaşı ile devam edecektir. Kızdığında hedef gözetmeden
elindekini fırlatma davranışı sergileyebilir. Özellikle anneye olmakla beraber
hala etrafındakilere duygusal açıdan bağımlı olan çocuk, dünyaya dair keşifleri
artıp başarıya ulaştıkça bağımsızlık yolunda da ilerlemek isteyecektir. Bu dönemin
aslında ergenliğin ilk provası olarak kabul edilmesi mümkündür. Ebeveynin
kararlı, istikrarlı ve tutarlı tavırları çocuğun dünyaya dair güven algısını
geliştirecek en önemli unsurdur.
Psikolog Gül ÇELİK
0 yorum:
Yorum Gönder